Bel Ağrısı

Bel ağrısı toplumda son derece sık rastlanan bir sağlık sorunudur. Toplumumuzda bel ağrısının tek nedeni bel fıtığı zannedilmektedir. Bel fıtığı aşağıda da anlatılacağı üzere bel ağrısı yapan nedenlerden sadece biridir. Bel fıtığı dışında bel ağrısına neden olacak onlarca hastalık vardır.

Bel ağrısı çoğu kimsede başladıktan birkaç ay içinde -tedavi edilmese bile- kendiliğinden iyileşir. Fakat bazen bel ağrısı ya hiç geçmez ya da tekrar eder.

Şiddetli bel ağrısı olan kimseler işe gidemez hale gelirler, günlük aktiviteleri ciddi derecede kısıtlanır. Yürümek, oturmak, yerden birşey almak, ayakkabı bağlamak, araba kullanmak hatta düz yatakta yatmak gibi sıradan işler bile işkence haline gelir.

Bel anatomisi ve bel ağrıları

Bel bölgesi, tıbbi deyişle lomber bölge, karmaşık bir yapıya sahiptir. Bel anatomisin ana unsurları şunlardır:

Vücudun ağırlığını taşıyan vertebralar (omurga kemikleri)

Bütün omurga kemiklerinin içinden geçen büyük sinirsel otoyol yani omurilik (spinal kord)

Yine vertebraların arasından geçerek bu otoyoldan ayrılan ve dolambaçlı yollardan geçerek iç organlara ve parmak uçlarına kadar ulaşan çevresel sinirler.

Vücudu dik tutan ve eğilmeyi, doğrulmayı ve sağa-sola dönmeyi sağlayan sırt kasları

Bel ağrısının nedenini tespit etmek için bu yapıların ayrı ayrı incelenmesi gerekir.

Bel ağrısını en sık nedeni : İskelet-kas sistemi ağrıları

Bel ağrısının nedeni sıklıkla vücudu dik tutan ve sağa sola dönmemizi sağlayan kaslarının tutulmasıdır. Ağrının kaynağı tutulmuş olan kas lifleridir. Hareket ederken ani, bıçak saplanır gibi ağrılar hissedilir. Ağrı bazen kişiyi acil servise gitmeye zorlayacak derecede ciddi olsa bile tedavide sadece ağrı kesiciler ve yatak istirahati yeterli olur.

Bel Fıtığı (Lomber Disk Hernisi)

Vücudumuzda her iki omurga kemiğinin arasında "intervertebral disk" adı verilen lastik kıvamında yastıkçıklar bulunur. Bunlar kemiklerin birbirine sürtmesini engeller. Öne ve arkaya eğilmemizde veya olduğumuz yerde vücudumuzu döndürmemiz sırasında bu disklerin esnekliğinden faydalanırız. Vücut ağırlığının üstteki kemikten alttaki kemiğe dengeli bir şekilde aktarılmasını sağlarlar. Yani diskler hareket etmemizi sağlayan lokomotor sistemin önemli bir parçasıdır.

Disklerin arkasında sinirler bulunur. Normalde diskler bu sinirlere temas etmeden iki kemik arasında fonksiyon görürler. Çıkıntı yapmazlar. Diskler ile sinirler arasında doğal bir boşluk vardır. Diskler kemiklerin arasında kaldığı sürece sorun yoktur.

Ancak bazen diskler zaman içinde yıpranırlar. Lastik kıvamları bozulur. Vücut ağırlığı altında iki kemik arasında sıkışan diskler balonlaşır, bombeleşir ve arkasından geçen sinirlere değmeye başlar. Bazen diskler o kadar yıpranır ki bazı parçaları kopar, ayrılır, aradaki doğal boşluğu geçerek doğrudan sinirlere bası yaparlar. Bel bölgesinde özellikle ayaklara ve bacaklara giden sinirler bulunur. Dolayısıyla bu bölgede sinirlere temas olduğu zaman ağrı bacaklarda ve ayaklarda hissedilir. Hastalar bunu "ağrı bacaklarıma ve ayaklarıma vuruyor" diye tarif eder. Bazen ayak bileği hareketleri zayıflayabilir. Gene sinirlere temas neticesi bacaklarda ve ayaklarda karıncalanma hissi olabilir.

Bel fıtığı öncelikle ilaçla ve fizik tedavi ile düzeltilmeye çalışılır. Buna konservatif tedavi denir. Hastaların %80'inde bu tedavi başarılı olur. Eğer bel fıtığı ilerlemişse ve konservatif tedavilerden fayda görülmemişse doktorunuz ameliyat kararı alabilir.

Vertebra Kırıkları

Özellikle yaşlılarda kemikler minerallerini kaybettiği kırılmaya meyilli olurlar. Sıradan bir düşme genç bir bireyde herhangi bir kırığa neden olmazken yaşlılarda özellikle çökme kırıkları sık görülür. Vertebra kemikleri kırıldığı zaman kronik bel ağrısına neden olur. Tedavi çoğu zaman konservatifdir. Yani korse ve ilaç kullanmaktır. Ağrılar için ağrı kesiciler kullanılabilir.

Gençlerde ise vertebra kırıkları trafik kazası veya yüksekten düşme gibi çok belirgin travmalara bağlıdır. Vertebra kırıklarında kemiğin içinden geçen spinal kord veya kemiklerin aralarından çıkan çevresel sinirler kırık kemik parçaları tarafından kesilebilir, zarar görebilir. Kırığın oluş şekline ve türüne göre farklı tedaviler ve cerrahi girişimler gerekebilir.

Romatolojik Hastalıklar

Vertebra eklemlerini tutan romatolojik hastalıklar kronik bel ağrısı nedenlerindendir. Eklem ağrıları genelde genç ve orta yaşlarda başlar. Yıllarca dalgalı bir seyir ile devam eder. Bu tip hastalıklarda sabah kalkıldığında bir tutukluk hissi olması ve bu tutukluğun hareket ederek açılması tipiktir. Çeşitli immün sistem baskılayıcı ilaçlar tedavide kullanılır.

Spinal Enfeksiyonlar

Omurgaların, disk mesafesinin veya yağ boşluklarının iltihaplanması veya bu yerlerde abse oluşması ile bel ağrıları meydana gelebilir. Bu ağrılar dinlenmekle geçmez. Spinal enfeksiyon çoğu zaman geçirilien başka bir iltihaptan kan yoluyla omurgaya bakterilerin veya mantarların taşınması suretiyle olur. Tanı konabilmesi için MR çekilmesi ve tomografi eşliğinde iğne ile abseden mikroorganizma örneği alınması gerekir. Absedeki mikroorganizma türüne göre antibiyotik tedavisi uygulanır.

Kanser Ağrıları

İleri yaşlarda daha sık görülür. Çoğunlukla hastada bilinen başka bir kanser vardır ve hasta onun tedavisini görmektedir. (Örn. meme kanseri). Vücudun başka bir yerinden köken alan kanser hücreleri spinal korda sıçrarsa (yani metastaz) yaparsa kronik ağrılara neden olabildiği gibi bulunduğu yerde bu hücreler büyüyerek kemik, kas ve sinirsel yapılarda ağır tahribata yol açabilir. Kansere bağlı ağrılar özellikle hastayı gece uyandıran türde künt ağrılardır. Ancak bazen hiçbir belirti vermez, bazen ilk belirti olarak felç geçirilebilir. Tedavisinde radyoterapi, kemoterapi, cerrahi yöntemler denenir.

Spinal Kanal Darlığı

Spinal kordun içinden geçtiği vertebra kemikleri ve eklemler tarafından sıkıştırılmasıdır. Aşırı kilolu hastalarda sık görülür. Çünkü kilolar arttıkça vücut ağırlığını taşıyan kemikler de o ağrılığı taşıyabilmek için büyürler. Ancak bu büyüme sırasında spinal kordun geçtiği kanal daralır. En fazla yükü taşıyan yer bel bölgesi olduğu için en çok bel bölgesinde darlık meydana gelir. Hastalarda bir süre yürüyünce ağrılar ortaya çıkar. Ancak bu ağrılar öne eğilmekle hafifler. Ameliyat ile spinal kordu sıkıştıran kemik parçası alınır ve spinal kord rahatlatılır. Ancak sonrasında hastalar mutlaka kilo vermelidir.

Bel ağrısının pek çok sebebi vardır. Akut ağrılar çoğu zaman tedavi edilmeseler bile kendiliğinden iyileşirler. Bel ağrılarının çoğu konservatif tedaviyle hafifler. Fizik tedavi oldukça faydalıdır. Sizin için en doğru kararı doktorunuz verecektir. Kronik ağrıların mutlaka doktorunuz tarafından değerlendirilmesi gerekir.

Bel ağrısı ile beraber aşağıdaki durumlar varsa mutlaka doktora başvurunuz:

Ağrıları 2 aydan uzun sürmesi.

İdrar kaçırmaya başlanması.

Ayak düşmesi (ayak bileğinden yukarı kaldıramamak).

70 yaşın üzerinde olmak.

Bilinen başka bir kanserin olması.

Konservatif tedavi ile ağrıların geçmemesi.

Op.Dr.Levent Akduygu
Türkiye Gazetesi Hastanesi

Sağlık Konuları Arşivi | Geri dön | Anasayfaya dön